Materialen
Lijnen zijn van verschillende materialen gemaakt: synthetische vezels. Laat je niet afschrikken door alle chemische termen. Het is het waard om wat kennis te hebben van de meest gebruikte vezels en hun kenmerken. Dyneema®, polyester, aramide vezels, etc. leggen we op deze pagina aan je uit met hun toepassingen aan boord van zeilboten.
Tabel: materiaal van zeil lijnen vergeleken
Materiaal | Merknamen | Rek bij 50% breeksterkte | Breeksterkte (ø 8mm [kg]) | Dichtheid [kg/dm3] | Smeltpunt [°C] | UV resistentie (1=laag/5=hoog) | Slijtvastheid | Typical Applications |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Polypropyleen | 16% | 1350 | 0,91 (drijft) | 170 | 2 | Matig | Landvasten | |
HMPE - High Molecular Weight Polyethyleen) | Dyneema®, Spectra, Stirotex | 3,4% | 6300 | 0,97 (drijft) | 150 | 5 | Goed | Vallen/ Schoten/ Trimlijnen (Regatta) |
Polybenzobisoxazole (PBO) | Zylon | 1,8% | 8000 | 1,58 | 650* | 1 | Matig | Verstaging (Regatta) |
Liquid Crystal Polymer | Vectran | 2,2% | 6000 | 1,4 | 330 | 2 | Zeer Goed | Vallen/ Verstaging |
Polyester | Dacron | 8% | 1800 | 1,38 | 260 | 5 | Zeer Goed | Vallen/ Schoten/ Trimlijnen (toerzeilers) |
Polyamide | Nylon | 16% droog, 20% nat | 1900 | 1,14 | 220-250 | 4 | Goed | Landvasten/ ankerlijn |
Aramide: Technora
Aramide vezels worden vaak verkocht onder merknamen Kevlar en Technora. De Lijnenspecialist verkoopt lijnen met Technora vezels in de mantel. Het grootste voordeel van Technora is dat het zeer goed bestand is tegen hitte. Dit zorgt er voor dat mantels met Technora heel goed gebruikt kunnen worden voor situaties waar zoveel wrijvingshitte ontstaat op de lier dat een polyester mantel zou smelten.
HMPE: Dyneema® en Spectra
Lijnen van de supervezel HMPE, of correcter UHMWPE, worden steeds vaker gebruikt aan boord van zeiljachten. Deze vezels zijn meestal bekend onder hun merknaam, zoals Dyneema® en Spectra. De Lijnenspecialist verkoopt lijnen gemaakt met Dyneema® vezels. De populariteit is niet verwonderlijk, want deze vezels vertonen zeer weinig rek en zijn ook nog eens twee keer zo sterk als polyester. Bovendien is het zo licht dat het drijft op water. Mechanische eigenschappen van Dyneema® worden niet beïnvloed door zeewater, olie of andere gebruikelijke chemicaliën. Ook gaan de vezels lang mee.
Dyneema® vezels zijn glad (zelf smerend) en hebben een laag smeltpunt. Daarom is een mantel soms nodig voor extra bescherming. Bijvoorbeeld, wij adviseren voor wedstrijdzeiljachten vaak een mantel met Technora om de kern te beschermen tegen de hitte die op de lier ontstaat door wrijving. Dyneema® vezels zijn goed bestand tegen UV. Daar waar de lijn niet schavielt of niet in de hand wordt gehouden, kun je prima een stuk van de mantel verwijderen om gewicht te besparen (verjongen). Dit werkt goed voor bijvoorbeeld spinnakerschoten.
Het splitsen van lijnen van Dyneema vezels is best makkelijk. Een lijn gemaakt met Dyneema vezels haalt 95% van zijn sterkte uit de kern, de mantel dient slechts als bescherming. Dus voor een sterke oogsplits heb je de mantel niet perse nodig. Maak gewoon een ‘kaal’ oog. Het principe van een Dyneema oog is een kern-op-kern splits, waarbij de lijn tenminste over een lengte van 60 keer de diameter in zichzelf wordt terug gestoken.
HMPE vezels zijn vaak erg geschikt om RVS staalkabel te vervangen. Softshackles, bakstagen en loops aan boord van zeilboten zijn goede voorbeelden. Ook voor industriële toepassingen winnen HMPE terrein. Dyneema® vezels zijn er in verschillende uitvoeringen. De Lijnenspecialist verkoopt lijnen met de volgende Dyneema® vezels: SK38, SK78 en SK99. Stirotex® is een andere HMPE vezel die de Lijnenspecialist verkoopt. In de tabel hieronder, hebben we de verschillende UHMWPE vezels toegelicht die in onze lijnen worden gebruikt.
PBO (Polybenzobisoxazole) heeft de minste rek van alle lijnen, heeft een zeer grote trekkracht en zeer weinig kruip (rek onder continue hoge belasting). Bovendien ligt het smeltpunt erg hoog. Het grootste nadeel van PBO is de UV-gevoeligheid. Een PBO vezel die zonder mantel 24 uur blootgesteld wordt aan UV licht, verliest al 50% van zijn breeksterkte. PBO moet daarom altijd mét mantel gebruikt worden. PBO wordt vaak toegepast als bakstag in regatta’s. PBO verstaging dient na 3-5 jaar vervangen te worden.
Dyneema® SK99 | Dit is de sterkste Dyneema® vezel en verslaat SK78 met zo’n 15% tot 20% op sterkte. Omdat het een dure vezel is, adviseren we deze vooral voor toepassingen waar extreme sterkte van groot belang is. | DX Core 99, Powerline SK99. Op verzoek maken wij ook DX Cup (Grip) met SK99 kern. |
Dyneema® SK78 | SK78 is de meest populaire Dyneema® vezel en de beste keuze voor wedstrijdzeilers. De vezels zijn zo’n 25% sterker dan SK38. | DX Cup, DX Cup Grip, DX Core 78, DX Cover, DX 78 HPS |
Stirotex® | Een economische keuze van UHMWPE vezels met excellente sterkte en lage rek eigenschappen. Performance zeilers zullen niet teleurgesteld zijn door de kwaliteit van lijnen gemaakt met Stirotex®. | S Cup, S Core |
Dyneema® SK38 | Deze vezel heeft de minste sterkte van de supervezels en iets meer kruip. Echter, vergeleken met polyester wint SK38 op sterkte en lage rek. Kritische toerzeilers zullen een groot verschil in kwaliteit merken als ze hun polyester lijnen verruilen met SK38 vezels. | DX Performance |
Polyamide: Nylon and Cordura
Polyamide wordt onder verschillende merknamen verkocht, zoals Nylon en Cordura. Het is een flexibele lijn die zinkt. Nylon is sterk, heet vrij veel re ken is goed UV-bestendig. De Lijnenspecialist verkoopt lijnen met Cordura in de mantel. Deze vezel zorgt voor een betere grip van lijnen. Lijnen met Cordura vezels in de mantel zijn gemaakt voor schoten en trimlijnen die in de hand worden gehouden, zoals in open boten.
Polyester
Een polyester lijn is relatief goedkoop en geeft de toerzeiler meestal genoeg functionaliteit. Het grootste nadeel is dat het wat rek heeft. Minder dan een lijn van polyamide, maar meer dan moderne vezels zoals Dyneema®. Voor wedstrijdzeilers heeft polyester te veel rek. Op de markt zijn voorgerekte lijnen beschikbaar. Polyester lijnen blijven niet drijven.
Polyester lijnen worden op de volgende manieren gemaakt:
- Geslagen: bestaat uit een aantal geslagen strengen. Geslagen lijnen worden voornamelijk als landvast en ankerlijn gebruikt en op traditionele zeilschepen.
- Gevlochten: dit kan een enkelvoudig gevlochten lijn zijn of dubbel: een dubbelgevlochten lijn.
Voor landvasten adviseert de Lijnenspecialist dubbelgevlochten of achtstrengs polyester lijnen.
Het splitsen van polyester lijnen. Een polyester lijn haalt 30% van zijn breeksterkte uit de mantel. Daarom is moet de mantel meegesplitst worden om de sterkte van de lijn te behouden. Dit is een andere splitstechniek dan met lijnen die een kern van supervezels zoals Dyneema® hebben.
Polypropeen
Polypropeen (ook wel polypropyleen genoemd) is een kunstvezel met matige slijtvastheid en geringe duurzaamheid. Polypropeen lijnen zijn ruw en daardoor plezierig vast te houden. Ze blijven bovendien drijven en kunnen daarom goed als sleeplijn gebruikt worden. Polypropeen is minder sterk dan polyester, maar is veel goedkoper te produceren. De kwaliteiten verschillen zeer. De sterkte (en prijs) loopt terug wanneer er geen of slechte UV behandeling heeft plaats gevonden. Polypropeen wordt hoofdzakelijk voor landvasten gebruikt. De Lijnenspecialist adviseert om polyester te kiezen voor landvasten in plaats van polypropeen.
Vectran
Vectran is iets minder sterk dan Dyneema® vezels, maar heeft geen last van kruip (rek onder continue hoge belasting). Vectran is bij vergelijkbare dikte vijf maal sterker dan staal. De lijn rekt nauwelijks (1,8%) en is zeer soepel in het gebruik. Door deze eigenschappen is Vectran geschikt als val, bak- of achterstag. Nadeel van Vectran is de slechte UV-bestendigheid. De lijn moet daarom altijd in een mantel gebruikt worden.